مسئله اسپینوزا

رمان "مسئله اسپینوزا" که توسط اروین_یالوم (Irvin D. Yalom) روانکاو و روانپزشک نوشته شده، همزمان دو داستان در زمان های متفاوت را نقل می کند که یکی مربوط به باروخ (بندیکت) اسپینوزا (Baruch Spinoza)، فیلسوف بزرگ قرن هفده میلادی و دیگری آلفرد رزنبرگ (Alfred Ernst Rosenberg)، تئوریسین و یکی از رهبران حزب نازی آلمان است.
یالوم سعی می کند با استفاده از مفاهیم روانکاوی و پیوند آن به فلسفه اگزیستانسیال، به هراس ها ، اضطراب ها و تعارض های اساسی این دو شخصیت که گاها نیز مشترک هستند بپردازد.
"باروخ اسپینوزا"(۱۶۷۷ - ۱۶۳۲) یکی از فلاسفه پیرو "اصالت عقل" (Rationalism) است که پرسش های اساسی را در مورد جهان بینی زمانه خود و همچنین دین یهود مطرح ساخت و آن ها را زیر سوال برد و به همین دلیل متهم به ملحدی شد و از سوی جامعه یهودیان آن زمان طرد شد. که همین امر موجب شد از راه تراش عدسی به امرار معاش خود بپردازد.
آروین یالوم این پرسش‌ها و نظریه‌های اسپینوزا را در قالب گفتگویی میان اسپینوزا و شخصیت خیالی بنام "فرانکو" به رشته تحریر در آورده است.
جمله معروفی از "هگل" در توصیف اسپینوزا است که می‌گوید:
"یا باید اسپینوزایی باشید یا اصلاً فلسفه نخوانید"
علت این گفته‌ی هگل، "روش عقلی استنتاجی" است که وی از اسپینوزا گرفت و "مارکس" نیز به نوبه خود از هگل. روش استنتاجی می‌گوید ما باید حقیقت را به گونه‌ای تعریف کنیم که بتوانیم مطالب را به صورت فروع از آن استنتاج کنیم.
یکی دیگر از ویژگی‌های معروف اسپینوزا "شجاعت اخلاقی" او بود. افلاطون می‌گوید: "فیلسوف کسی است که چنان که می‌اندیشد، بگوید و چنان که می‌گوید، عمل کند." یعنی کسی که حرف و عملش بر یکدیگر منطبق باشد. شاید این جمله از افلاطون بیشتر از هر فیلسوفی شایسته اسپینوزا باشد.

آلفرد رزنبرگ (۱۹۴۶ - ۱۸۹۳) تئوریسین معروف حزب نازی آلمان و یکی از اعضای اصلی حزب نازی بود که کتاب معروفی هم بنام "اسطوره قرن بیستم" نوشت و در آن به این پرداخت که تنها راه نجات آلمان بازگشت به ریشه‌های آریایی خود است.
یالوم سعی کرده از دیدگاهی روانکاوانه شخصیت رزنبرگ را واکاوی کند که قسمت مهمی از آن شامل فرایند درمان رزنبرگ با شخصیت خیالی بنام دکتر "فردیدریش پفیستر" که روانکاو اوست، می‌شود.

در پایان باید گفت که خواننده این کتاب علاوه بر آشنایی با تعارض‌ها و هراس‌های اساسی هر انسانی در زندگی با استفاده از مفاهیم روانکاوانه از دید یالوم، همچنین آشنایی نسبتاً خوبی با زندگی و افکار این دو شخصیت به دست می‌آورد.

علی محمدی (کارشناس ارشد روان شناسی)

اروین‌دی. یالوم اروین دیوید یالوم (به انگلیسی: Irvin David Yalom)، متولد ۱۳ ژوئن ۱۹۳۱ در واشینگتن دی سی، آمریکا, روانپزشک وجودگرا و نویسنده آمریکایی است.