از طمع تا وحشت

جوزدگی آلمانی ها در ماجرای عرضه اولیه سهام شرکت مخابراتی "دویچه تلکام" و به دنبال آن حبابی شدن و سقوط سهام باعث شد تا عده زیادی از خریدارها و بورس کارها، متحمل ضررهای غیرقابل جبرانی شوند و برای همیشه قید بورس و سهام را زده و آن ها را به سرمایه گذاران خارجی بسپارند.

الگوی تکراری اجتناب پس از تجربه دردناک شکست و از دست دادن انگیزه و سرمایه، فقط به بازار بورس و سهام اختصاص ندارد و می توان مشابه آن را در بسیاری از وضعیت های زندگی مشاهده کرد، بنابراین مطالعه کتاب "از طمع تا وحشت" را از این حیث می توان ارزشمند بر شمرد که امکان تعمیم آموزه های آن به سایر تصمیم گیری های نقش آفرین در زندگی و کنترل هیجانات را فراهم می کند.

"جسیکا شوارتز"، روزنامه نگار آلمانی و گزارشگر بورس فرانکفورت از ابزار حوزه روان شناسی برای شناخت نقش هیجان ها در بازار و جلوگیری از بازتولید خطاهای سرمایه گذاری استفاده می کند و در این کتاب مدلی انسانی را به تصویر کشیده است که می توان آن را نقطه تعادل میان "انسان اقتصادی" (محصول غایی تئوریسین های اقتصادی) و انسان هیجان مدار و احساساتی دنیای امروز برشمرد.

این نویسنده در کتاب خود به تقسیم بندی و بازشناسی مولفه های خاموش اما موثر در بازار پرداخته است که به مردم کمک می کند تا علاوه براین که تعریف جدیدی از سرمایه گذاری در بازار بورس و سهام را بازآفرینی کنند ، منطقه امن سپرده گذاری ها و پس اندازهای بانکی را رها کرده و به تجارت پر نوسان سهام روی آورند.

بر خلاف اکثر بورس کارها که تصور می کنند، موفقیت در بازار سهام مبتنی بر شهود و شم اقتصادی یا تجربه های قدیمی و اقبال نیک است، شوارتز این تجارت را همانند دیگر فعالیت های بشری وابسته به آموزش های حوزه اقتصاد رفتاری و شناخت هیجانات بشری می داند و مدعی است: " بازار بورس را در بازه زمانی طولانی مدت و با در کنترل آوردن احساسات فردی و شناخت آن ها می توان در دست گرفت و برنده میدان شد."

شوارتز معتقد است، نادیده گرفتن تمامیت انسان خطاکار با هیجانات دردسر آفرین در دنیای امروز و به تصویر کشیدن مدل آرمانی "انسان اقتصادی" در تئوری مدرن بازار سرمایه که در شرایط اینجا و اکنونی توهّمی بیش نیست، باعث شده است بورس کارها نتوانند با دوگانگی هیجان خواهی و عقل مداری کنار بیایند. این در حالی است که ما نمی توانیم شبیه به انسان اقتصادی باشیم که همیشه منطقی عمل کرده، اطلاعات را بدون سوگیری دریافت و ادراک می کند و منافع خود را در کمترین زمان با حداقل سرمایه گذاری و صرف انرژی کم، به بالاترین میزان می رساند. ما همواره در ملغمه ای از وسواس ها، خطاها، افراط و تفریط ها شناور هستیم.

جسیکا شوارتز در این اثر، تیپ های شخصیتی را که در بازار بورس جولان می دهند را به خوبی تصویر می کشد. حریص ها، سفته بازها، مدیران خودشیفته، متملق ها و سودا گرانی که با طناب پاداش های نجومی در چاه ورشکستگی سقوط می کنند، قمار بازها، وسواسی ها و کنترل گرهای افراطی که توهم در دست گرفتن بازار را دارند را مورد تحلیل قرار می دهد. او از یک دنده ها در بازار بورس می گوید و چگونگی رفتار وشیوه تحلیل و استدلال خوش خیال ها، خوش باورها، ترسوها و عاشق پیشه ها را روایت می کند.
همچنین تاثیر گذاری مکانیسم های مغزی در تصمیم گیری های تجاری را شرح می دهد. این که: "چگونه دانیل کانمن و آموز تورسکی، اقتصاد دان های رفتاری، از عملکرد مغز بدوی انسان در دنیای اقتصاد امروز می گویند یا در "نظریه چشم انداز " به این نتیجه رسیده اند، ما سود و زیان را به یک اندازه ارزیابی نمی کنیم بلکه در ارزیابی یک مبلغ یکسان، زیان را در حدود دو و نیم برابر سود احساس کرده و این موضوع بر تصمیم گیری های ما تاثیر خواهد گذاشت."

علاوه بر این، انکار واقعیت، اعتماد به مدل های آشنا و سنتی، پناه بردن به تفکرات قالبی، نپذیرفتن مسئولیت انتخاب ها، سردرگمی در انتخاب هایی که از سر حرص، طمع و ترس انجام می دهیم، گیر افتادن در تله تصمیم های جمعی و همنوایی، نوسان مواد شمیایی مغز که مشابه آن را می توان در رفتارهایی ماندن عشق و اعتیاد مشاهده کرد و بالا رفتن هورمون های مردانه از عواملی است که جسیکا شوارتز در تفسیر روان شناسانه اقتصاد بورس به آن ها می پردازد و می تواند راهگشای موثری در رونق بخشیدن به کسب وکار بهتر و به دست آوردن امنیت اقتصادی باشد.

مریم بهریان (کارشناس ارشد روان شناسی)

جسیکا شوارتز