مقدمه‌ای بر مشاوره وجودی

کتاب "مقدمه ای بر مشاوره وجودی" اثر خواندنی و قابل تاملی است که با هوشمندی " مارتین آدامز " روان درمانگر اگزیستانسیال، در کنار آثار پر فروش نویسندگانی همچون اروین یالوم، (روان پزشک آمریکایی) نمایی دیگر از کاربرد فلسفه اگزیستانسیالیسم را در حوزه روان شناسی، به صورت کاربردی و تکنیکی روایت می کند.

"مارتین آدامز " محوریت روان درمانگری را بر مبنای طبقه بندی و تشخیص بنا نمی کند، بلکه آن را محصول فرآیند مبتنی بر همیاری و همکاری درمانگر و درمانجو معرفی می کند که قرار است در این فرایند، تجربه های روزمره زندگی به شیوه ای دیگر درک و بازنگری شده و به پرسش هایی که مواجهه با آن گریزی نیست، پاسخ داده شود.

این کتاب متشکل از هفت فصل بوده که در آن ها نویسنده علاوه بر این که به تشریح ایده های زیر بنایی در مشاوره وجودی می پردازد و به نگریستن دنیا از دریچه نگاه اگزیستانسیالیسم می پردازد، از چهار بعد همزمان "مادی، اجتماعی، شخصی و معنوی "وجود انسان رونمایی می کند. از سوی دیگر در این اثر به نقش فلسفه پدیدارشناسی به عنوان مبنای مشاوره وجودی در به هم متصل کردن تئوری و عمل تاکید می شود و داده هایی را که مراجعان با خود به اتاق درمان می آورند در این تالیف مورد کندو کاو قرار می گیرد.

از نگاه درمانگران وجودی، داده هایی که مراجعین با خود به اتاق مشاوره می آورند را می توان در قالب مفاهیمی همچون، "انتخاب و مسئولیت، تعارض و دوراهی، هیجان ها، ارزش ها، باورها و رویاها " طبقه بندی کرد و آن ها را مورد بررسی قرار داد.

همچنین در این کتاب به آموزش مبانی مشاوره وجودی و مباحث اجرایی مانند نوع قرار داد، مرزبندی ها، مدیریت و زمان جلسه، یادداشت برداری و مهارت ها پرداخته شده و نویسنده، پرونده رنج های انسان امروز را که به صورت اختلالاتی مانند وابستگی به مواد، مشکلات خوردن، افسردگی و اضطراب تجربه می شوند در چارچوب مفاهیم وجودی ورق می زند و دربافت فلسفه اگزیستانسیالیسم تحلیل می کند.

اگرچه کتاب " مقدمه ای بر مشاوره وجودی " را می توان درسنامه ای برای متخصصان و مشاوران علاقه مند به فعالیت در حوزه وجود گرایی دانست ، اما با هوشمندی نویسنده در به تحریر در آوردن معنی مفاهیم بنیادی وجودی انسان مانند جبر و آزادی، مرگ، گناه، انتخاب و مسئولیت پذیری، خواننده می تواند اتاق درمان را به مثابه صحنه زندگی تصور کرده و با بینشی نو به اساسی ترین و دغدغه بر انگیزترین مفاهیم فلسفی وجود انسان نگریسته و با کمک آن در انتخاب ها و استفاده از حق آزادی و اختیاری که به بشر داده شده، تجدید نظر کند.

از دیدگاه نویسنده این اثر، در مکتب اگزیستانسیالیسم، خطا پذیری انسان به خوبی درک شده و به چالش کشیده می شود انسان در این نظام به مثابه هنرمندی در نظر گرفته می شود که مهارت به تصویر کشیدن رابطه خود با جهانی خالی از قطعیت و یقین را به تدریج می آموزد و متوجه خواهد شد زندگی سرشار از رازهایی است که باید آن را زندگی کرد، فهمید و به چالش کشید.

به نظر می رسد با تمامی مفاهیم کلیدی و منحصر به فردی که درمان وجودی به انسان ارائه می دهد و در تلاش است تا مرز درست ها را از نادرست ها باریک و باریک تر کرده و پایه های عقلانیت و قطعیت را در هم بشکند، این نوع رویکرد در رونمایی از راه حل های تکنیک مدار که در شرایط مشخص و توسط درمانگران مختلف، خروجی های یکسان داشته باشد ناتوان بوده است و در صورت حل نشدن مفاهیم وجودی برای مشاور وجود گرا، امکان برخوردار شدن درمانگر از نگاهی کاهشگرایانه به درمان اگزیستانسیالیسم وجود خواهد داشت.

همچنین در این کتاب و اکثر آثار تالیف شده در حوزه درمان های مبتنی بر رویکردهای اگزیستانسیالیستی، ارائه فنون درمان به صورت جزیی و با ذکر مثال های تکنیکی کمتر مشاهده می شود و از آنجایی که این رویکرد درمانی نیز همچون بسیاری از مباحث حوزه فلسفه و روان شناسی، قابلیت آزمون پذیری و کمیت پذیری ندارد در مواجهه با آنها احتمال افزایش خطا را در درمانگران بالا می برد و استفاده از این رویکردها نیاز به تجربه، تأمل و درون نگری دارد .

از طرف دیگر سبب شناسی مشکلات بیماران و فهم دقیق از رنج بیمار نقش مهمی در مدیریت آن ها دارد و بعید به نظر می رسد اگزیستانسیالیست بتواند برای تمامی مشکلات روان شناختی نسخه بپیچد و بسته به شرایط بیماری و رنج درمانجو، رویکردی هماهنگ آن تعریف می شود.

مریم بهریان (کارشناس ارشد روان شناسی)

مارتین آدامز