همسایه‌ها
کتاب همسایه‌ها رمانی از احمد محمود، احمد اعطا، نویسنده‌ی ایرانی است. او پس از سپری کردن دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه در زادگاهش، به دانشکدهی افسری ارتش راه یافت. محمود جزو سیزده دانشجوی زندانی دانشکدهی افسری بود که پس از کودتای ۲۸ مردادماه سال ۱۳۳۲ بازداشت و آزاد نشد؛ زیرا نه توبه‌نامه‌ای امضا کرد و نه به همکاری با حکومت پهلوی تن داد. به همین دلیل مدت زیادی را در زندان به‌سر برد که گویا مشکل ریوی او که درنهایت منجر به مرگش هم شد، یادگار همان دوران بوده است. مدتی هم در حوالی خلیج فارس، از جمله در بندر لنگه، در تبعید به سر برد و البته خودش از این دوران با عنوان« زمانی که گرفتار بازی سیاست شده بودم!» یادمی‌کند.
او به دلیل مهیا نبودن شرایط انتشار رمان، بخش‌هایی از آن را در برخی نشریات منتشر کرد. با این همه تا سال ۱۳۵۳ موفق به چاپ رمانش نشد. کتاب به‌طور کامل اول‌بار در سال ۱۳۵۳ توسط مؤسسه‌ی انتشارات امیرکبیر در تهران چاپ شد و پس از انتشار با اقبال عمومی مواجه شد. البته که پس از گرفتار شدن در دستگاه سانسور دولتی و توقیف آن به دلایل سیاسی، تا ۱۳۵۷ اجازه‌ی انتشار مجدد نیافت. کمی پیش از انقلاب ۵۷ به خاطر از بین رفتن سانسور دولتی، بار دیگر کتاب منتشر شد و تا ۱۳۶۰ بارها توسط انتشارات امیرکبیر و ناشران غیرمجاز تجدید چاپ گشت. پس از آن، به دلیل وجود تصاویر و صحنه‌های جنسی، مستهجن تشخیص داده و دوباره توقیف شد. این کتاب یکی از پرتیراژترین رمان‌ها به زبان فارسی است.
داستان رمان نگاهی به زندگی طبقات فرودست مردم ایران در دوره‌ی ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق در شهر اهواز دارد و از دید جوانی به نام خالد روایت می‌شود. همسایه‌ها فعالیت‌های حزب توده و تاثیرات آن در طبقه‌ی فرودست و عموماً کم‌سواد کشور را برای بسیج شدن در حرکت ملی کردن صنعت نفت نشان می‌دهد. از این بابت می‌توان گفت که گرایش‌های ذهنی و سیاسی نویسنده به صورتی کاملاً پررنگ در متن داستان به چشم می‌خورد. ماجرا درنهایت با کودتای ۲۸ مرداد به پایان می‌رسد، هرچند در هیچ یک از مراحل داستان وقایع سیاسی و تاریخی ملی شدن صنعت نفت به صورت مستقیم به چشم نمی‌خورد و تنها بازتاب آن‌ها در میان این طبقه از مردم دیده می‌شود.
محمود را پیرو مکتب رئالیسم اجتماعی می‌دانند که چند جایزهی معتبر نیز دریافت کرده است. او موفق به کسب جایزهی «مجموعه‌ی آثار» از هیئت داوران پکا شد و قرار بود در جشنواره‌ی بیست سال ادبیات داستانی در ایران که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۷۶ برگزار کرد، جایزهی ویژه‌ی هیئت داوران به کتاب مدار صفر درجه احمد محمود اختصاص یابد، اما به دلیل مخالفت رهبران ایران، این جایزه اهدا نشد. مهاجرانی می‌نویسد: «فرموده بودند جشنواره متوقف شود. با آن‌ها به تفصیل درباره‌ی نویسندگان صحبت کردم؛ درباره‌ی تک‌تک نویسندگان و کارشان بحث کردیم. خوشبختانه درباره‌ی ۱۹ نفر راضی شدند و پذیرفتند که جایزه بدهیم. تنها نقطه‌ی مقاومت آن‌ها رمان مدار صفر درجه‌ی احمد محمود بود که از قضا به‌عنوان رمان برگزیده‌ی بیست سال ادبیات داستانی انتخاب شده بود و من هیچ‌گاه نگاه بهت‌زده و غم‌آلود احمدمحمود را از یاد نمی‌برم… حتما به یاد دارند که گفتند این رمان ضد جنگ است! گفتم مگر شماها ضد جنگ نیستید؟ جنگ یک شَر ِناگزیر است و نه یک خیرِ لازم.»
همسایه‌ها هنوز هم چاپ رسمی موجود در بازاری ندارد.
فروغ فرهی
کتاب های مشابه
درباره لک‌لک بوک
طراحی و بهینه سازی | مجتمع ارتباطات نوین ایرانیان
ارسال دیدگاه
Maryam
توصیفات و شخصیت پردازی‌ها به قدر قوی و فوق‌العاده بود که هنگام خواندن کتاب یک دید سینمایی به آدم می‌داد. انگار که به تماشای فیلمی نشسته است و دارد تک تک شخصیت‌ها و اوضاع و احوال‌شان را به چشم می‌بیند و با آن‌ها زندگی می‌کند. خواننده به وضوح بزرگ شدن و رشد شخصیتی خالد را در داستان می‌بیند. اینکه یک بچه چطور عاشق می‌شود، چطور مبارز سیاسی می‌شود، چطور شکنجه می‌زند و زیر شکنجه لب باز نمی‌کند و چطور در زندان یک اعتصاب را رهبری می‌کند. با اینکه خالد خود راوی داستان است و همه چیز را دقیق توصیف می‌کند اما از تفکرات خودش چندان صحبتی نمی‌کند. حتی صحنه‌هایی که در انفرادی زندان است و با افکار خودش تنهاست، افکارش بیشتر مرور خاطرات گذشته است. اینکه چطور می‌شود به یک گروه سیاسی می‌پیوندد و تفکرات و اهداف خودش چگونه است را چندان توضیح نمی‌دهد.
1399-01-02با اینکه نمی‌توانم این کتاب را کتاب مورد علاقه‌ام بخوانم ولی نثر روان نویسنده به حدی عالی است که حیفم می‌آمد کمتر از ۴ستاره به آن بدهم.