در خدمت و خیانت روشنفکران

«جلال آل احمد» نویسنده، منتقد ادبی و مترجم ایرانی و همسر سیمین دانشور بود. آل‌احمد در دهه‌ی ۱۳۴۰ به شهرت رسید و در جنبش روشنفکری و نویسندگی ایران تأثیر بسزایی گذاشت. نویسندگانی چون نادر ابراهیمی و غلامحسین ساعدی از او تأثیر گرفتند.
در خدمت و خیانت روشنفکران کتابی از جلال آل احمد است که در سال ۱۳۴۳ نوشته شد و نخستین‌بار در سال ۱۳۵۸ منتشر گردید. این کتاب حاصل بینش جلال آل احمد در رابطه با روشنفکران غرب‌زده ایرانی و آشکار شدن چهره‌ی حقیقی آن‌ها بعد از قیام پانزده خرداد است.
آل احمد در این کتاب به بررسی مفهوم روشنفکری، پایگاه‌های طبقاتی آن در ایران، و بررسی عملکرد روشنفکران ایرانی پرداخته است. او به ذکر مصادیق روشنفکری از لحاظ خودش نیز پرداخته است. وی در این راستا، ابتدا پیامبران را در سرلوحه‌ی لیست روشنفکران قرار می‌دهد و در مراتب بعدی، از کسانی همچون سیاوش، شخصیت اساطیری ایران که خونش بی‌گناه ریخته شد، گئومات، زرتشت، مانی، مزدک، بزرگمهر و خاندان برمکی نام می‌برد و بعد در دوره اسلامی هم به شخصیت‌هایی مثل فردوسی، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا، ناصرخسرو، خیام، حسن صباح و مولوی اشاره می‌کند و این لیست را ادامه می‌دهد تا برسد به سید جمال اسدآبادی، قائم مقام فراهانی و میرزا تقی خان امیرکبیر. در این لیست، اسامی شخصیت‌های غیرایرانی مثل ژان پل سارتر، برتراند راسل، آندره ژید، آنتونیو گرامشی و ریمون آرون هم دیده می‌شود. علاوه بر این، شخصیت‌هایی مثل ملک المتکلمین، کسروی، ملک الشعرای بهار، دهخدا، دکتر مصدق، نیما وخلیل ملکی هم در لیست روشنفکران ایرانی جلال آل احمد قرار دارند.
آل احمد به نقل سخنرانی از آیت الله خمینی در سال ۱۳۴۳ پرداخته است و پس از اشاره به این موضوع که هرگاه روشنفکر و روحانی همراه هم بوده‌اند به پیروزی دست یافته‌اند، انگیزه‌ی اصلی نوشتن کتاب را ادای دین به خونی که در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ از مردم تهران ریخته شد دانسته است.
این کتاب تاکنون توسط نشرهای مختلفی در ایران به چاپ رسیده است.
سودابه امیری

موضوع(ها):
روشنفکران
ایران - زندگی فرهنگی - ۱۳۲۰ - ۱۳۰۴
۴۲۴ صفحه

جلال آل احمد جلال آل احمد روشنفکر، نویسنده، منتقد ادبی و مترجم ایرانی در ۱۱آذر ۱۳۰۲ در خانواده‌ای مذهبی در محلهٔ سیدنصرالدین شهر تهران به‌دنیا آمد.