آموک ( همراه با نامه از زنی ناشناس)

رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نویس و زندگینامه‌نویس اتریشی، فردی که امروزه برای اکثر رمان خوان ها ناآشنا هست، روزی آمار بیشترین فروش کتاب در سراسر جهان حتی ایران متعلق به وی بود. از نظر من مهم ترین نقطه قوت و تمایز تسوایگ از دیگر نویسندگان، تحلیل های عمیق و تاثیر گذار روان شناسانه وی از انسان ها است. یکی از دلایل آن می تواند این باشد که تسوایگ علاوه بر این که دارای دکترای فلسفه از دانشگاه وین بود، بسیار تحت تاثیر دوست، هم کیش و همشهری معاصر خود زیگموند فروید بوده است و بسیاری از نظریه های وی را با ظرافت تمام در اکثر آثارش از جمله "آموک" وارد کرده است و توانسته به خوبی تعارضات روانی انسان ها را در رمان های خود وارد کند. تسوایگ خود در داستان آموک به خوبی به این موضوع اشاره می کند:
"حوادثی که از نظر روان شناسی بغرنج و معمّایی هستند همواره نوعی تسلط رعب آور، نوعی نفوذ آشفته کننده، بر وجودم اعمال کرده اند و پی بردن به آن گونه رابطه ها و رشته های بغرنج که حرکات ظاهری بشر را با طوفان های نامرئی روحش پیوند می دهند، همیشه برایم هیجان انگیز بوده است... ."
یکی دیگر از مشخصه های رمان های تسوایگ عاری بودن اکثر آن ها از هر گونه حشر و تفصیل خسته کننده است خود تسوایگ یکی از دلایل محبوبیت آثارش را چنین عنوان می کند:
"این رواج غیر مترقب آثار من به نظرم، ناشی از خصلتی است که فی حد ذاته نقص است: من یک خواننده بی طاقت و کم حوصله هستم که از هر چه شاخ و برگ و به عبارت دیگر حشو و زواید است فراری، از هر چه که در داستان، عایق جریان طبیعی قصه و حادثه بیوگرافی باشد گریزانم..."
"آموک" یک اصطلاح برای یک نوع بیماری روانی هست که در آن فرد با تهاجم و پرخاشگری و بدون انگیزه شروع می کند به دویدن و آسیب رساندن به هر کسی که سر راهش باشد تا وقتی که از نفس بیافتد یا کسی او را از پا در آورد، این بیماری در گذشته در فرهنگ مالایایی/اندونزیایی شایع بود. تسوایگ با الهام از آن سعی کرده وضعیت قهرمان داستان را توضیح دهد: داستان از زبان یک پزشک اروپائی که سال ها در مستعمره هند هلند (اندونزی امروز) مشغول خدمت بوده است نقل می شود و می شود گفت اعترافات یک "پزشک نادم" اروپائی است که سرگذشت دردناک خود را در این مستعمرهٔ جنوب شرقی آسیا برای خالق داستان نقل می کند. تسوایگ سعی کرده سرنوشت قهرمان داستان را به شخصی که دچار حمله "آموک" شده است تشبیه کند که در آن قهرمان داستان دچار نوعی جنون شده است که بدون این که قابل کنترل کردن برای او باشد به دنبال حسی که گرفتارش شده است می رود و حوادث گوناگون که پشت سر هم می آید از کنترلش خارج می شوند.
شاید بتوان با این نوع نگاه، بسیاری از افراد جامعه در این زمانه را دچار نوعی آموک دانست که بدون این که خودشان آگاه باشند آموک وار دنبال اهدافی که به آن ها توسط رسانه ها تلقین می شود می دوند.
در پی قدرت گرفتن هیتلر در آلمان، اشتفان تسوایگ در سال ۱۹۳۴ از اتریش فرار کرد و در انگلستان و سپس آمریکا زندگی کرد.
کتاب آموک تسوایگ جزو کتاب هایی بود که در کتابسوزی بزرگ نازی ها در برلین به آتش کشیده شد. وی در سال ۱۹۴۱ به برزیل رفت و در آنجا در ۲۳ فوریه ۱۹۴۲ در حالی که از آینده اروپا ناامید شده بود به همراه همسرش (الیزابت شارلوت تسوایگ) خودکشی کرد.

علی محمدی (کارشناس ارشد روانشناسی)

اشتفان تسوایگ اشتفان تسوایگ (آلمانی: Stefan Zweig; متولد ۲۸ نوامبر ۱۸۸۱ در وین، اتریش - درگذشته ۲۲ فوریه ۱۹۴۲ در پتروپولیس، برزیل) رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نویس و زندگی‌نامه‌نویس اتریشی بود.