رفتیم بیرون سیگار بکشیم هفده سال طول کشید

کتاب "رفتیم بیرون سیگار بکشیم، هفده سال طول کشید" مجموعه ای است از نُه داستان کوتاه از هفت نویسندهٔ معاصر روس. این مجموعه که نام یکی از نُه داستان را روی خود دارد ما را با فضای فکری و اجتماعی روسیهٔ معاصر آشنا می کند، فضایی که طبعاً نه شبیه فضای فکری داستایوسکی و تولستوی است و نه شبیه فضای فکری ماکسیم گورکی و میخائیل بولگاکف و با این حال فضایی روسی است.
جهانی شدن (Globalization) گرچه فضای فکری و اجتماعی مناطق مختلف جهان را به هم شبیه کرده است ولی در عین حال فرهنگ های مختلف رنگارنگی خود را به دلیل حفظ یک ته مایهٔ بومی حفظ می کنند و این امر را در این مجموعه داستان روسی می توانیم بیابیم. بعضی از داستان ها چنان تحت تاثیر جهانی شدن بومی زدایی شده اند که چیزی از فضای روسیه با خود ندارند در حالی که برخی دیگر از داستان ها آنقدر بومی هستند که فقط در روسیه قابل وقوع هستند و نه در هیچ جای دیگر!
جدا از ماجرای جهانی شدن و حفظ یا از دست دادن ته مایهٔ بومی، این کتاب حاوی داستان هایی عمیق و تاثیر گذار است.
اولین داستان کتاب - دختر بخارا - نوشته لودمیلا اولیتسکایا است و داستانی است از تفاوت نگاه "نرینه روانی" (آنیموسی) و نگاه "مادینه روانی" (آنیمایی). در این داستان زوج جوان عاشقی وارد شهر می شوند. دیمیتری پزشک جوان ارتش با دختری ازبک ازدواج کرده و به شهر آبا و اجدادیش در روسیه برگشته است. دیمیتری که علاوه بر مرد بودن، هم جرّاح است هم سرگرد ارتش سمبل زندگی و نگاه نرینه روانی (آنیموسی) است و دختر ازبک که مردم محله او را با نام شهرش "بخارا" صدا می زنند سمبل زندگی و نگاه مادینه روانی (آنیمایی) است.
زمانی که این دو صاحب فرزندی می شوند که دچار "سندرم داون" است این تفاوت نگاه آشکار می شود.
دیمیتری که جانش با جاه طلبی، قدرت خواهی و کمال طلبی آنیموسی عجین است نمی تواند این "نقص" را بپذیرد، در حالی که "بخارا" با صبوری، پذیرش و انعطاف آنیمایی خود "میلوچکای" کوچک را نه همچون یک "نقص" بلکه همچون یک "امانت" و یا حتی "موهبت" می بیند و زندگیش را وقف او می کند. اشاره به موضوع "زایندگی" و"نازایی" در این داستان قرائت یونگی "آنیموسی - آنیمایی" را برای فهم روانکاوانهٔ داستان تقویت می کند.
داستان "پالتو سیاه" دیگر داستان این مجموعه است که موضوعی روان شناسانه دارد: خودکشی. در این داستان سورئال، "لودمیلا پتروشفسکایا" فضای "پس از خودکشی" را ترسیم می کند و تصویری خیالی ترسیم می کند که گرچه فارغ از گفتمان مذهبی است اما همچون یک گفتمان مذهبی تحریمی علیه خودکشی را درون خود دارد. گرچه این نگاه "ارزشداورانه" می تواند مورد نقد قرار گیرد ولی خلاقیت نویسنده در خلق یک قصه با هدف درمانی می تواند الگویی باشد برای روان درمانگرانی که مایلند از قصه گویی برای اقناع و اغنای ذهن مراجع شان بهره ببرند.
قصهٔ "رفتیم بیرون سیگار بکشیم، هفده سال طول کشید" ماجرای جوانی شاعر مسلک و به تعبیر "شینودا بولن" دیونیزوسی است که در موقعیتی نسبت به یک جمع کلّه شق گردن کلفت "آرسی" دچار احساسات حقارت می شود. این احساس حقارت سبب می شود که گیتار و دفتر شعرش را کنار بگذارد و وارد باشگاه بدن سازی شود و سپس در دوگانگی فرهنگی - روانی بین دنیای دیونیزوسی و دنیای آرسی قرار گیرد. این داستان می تواند تلنگری باشد برای تأمّلات جدّی در حوزه های هویّت، اصالت و فرهنگ.
در مجموع قصه های این کتاب این قابلیت را دارند که موضوع بحث های روانکاوانه قرار بگیرند.

دکتر محمدرضا سرگلزایی (روانپزشک)

جمعی از نویسندگان