جستار چیست و چه فرقی با مقاله دارد؟
نویسنده : شاهین کلانتری
من جستارنویسم و به گمانم جستارنویسی یکی از لذت‌بخش‌ترین کارهای فکری و هنری دنیاست.
تصمیم گرفته‌ام از این پس به‌طور منسجم در مورد جستارنویسی و جایگاه آن در جهان بنویسم.
اما بگذارید اول‌ازهمه با تعریف جستار شروع کنیم. برای تعریف جستار (Essay) بهتر است از تفاوت‌های آن با مقاله (Article) بگوییم.
جستار نوشته‌ای است معمولاً کوتاه و غیرداستانی.
غالباً داری موضوع مشخصی است، اما جستارنویس برخلاف مقاله‌نویس آزادی فرمی و محتوایی بیشتری برای بسط ایدۀ خود دارد.
جستار، پهلو به اثر هنری می‌زند و ساختار خشک و از پیش تعیین‌شدۀ مقاله را ندارد.
ویژگی بارز جستار نمود فردیت و جهان شخصی نویسنده است. جستارنویس آزادانه از دیدگاه‌ها و علایق شخصی خودش می‌گوید؛ آزادی بی‌حدوحصری دارد و می‌تواند تقریباً دربارۀ هر چیزی بنویسد.
من جستار را کوششی آزادانه برای جستجو و شکافتن زیست شخصی و موضوعات دلخواهم می‌دانم.
برخلاف مقاله که نیاز به برنامه‌ریزی و پژوهش و تحقیق دارد؛ جستار غالباً حین نوشتن شکل می‌گیرد. در جستارنویسی ملزم به رعایت چفت‌وبست‌های مقاله‌نویسی نیستیم.
جستار برخلاف مقاله نیازی به ذکر دقیق منبع و مأخذ ندارد، جستار برداشت شخصی نویسنده است از هر آنچه آموخته، و بیان آموخته‌ها با زبان شخصی خودش.
از آن‌جایی‌که بنای جستار روی فردیت نویسنده است، من جستار نویسی را بهترین نوع نوشتن برای تمایز و توسعه و نشر دیدگاه‌های شخصی می‌دانم.
نکتۀ قابل‌تأمل در جستارنویسی این است که نویسنده به دنبال تحمیل دیدگاه‌های خود نیست و فقط بینش تازه‌ای را به ما معرفی می‌کند.
۵۵ کلید برای ورود به دنیای جستار و جستارنویسی
۱
جستار یعنی آزادی عمل؛ در جستار نویسنده می‌تواند از کویر شروع کند، سر از دریا دربیاورد؛ و دوباره ویلان و حیران به کویر برسد.
۲
می‌توان به تعداد جستارنویس‌ها، برای جستار تعریف‌های متنوعی داشت.
۳
جستار بهترین زمین بازی برای نویسنده‌های داستانی و غیرداستانی است.
۴
در جستار، هم می‌توان میل قصه‌گویی و روایت را ارضاء کرد؛ و هم مثل مقاله سراغ داده‌ها و تحلیل‌های منطقی رفت.
۵
جستارنویس می‌نویسد تا کشف کند، تا حین نوشتن بفهد، پس جستار برخلاف مقاله، نقشه و چارچوب از پیش تعین‌شده‌ای نمی‌خواهد.
۶
جستار روش مناسبی برای تازه‌گویی است.
۷
آزادی عجین شده با جستار، نویسنده را از بی‌نقص‌گرایی و پایبند بودن به قراردادها می‌رهاند.
۸
جستار می‌تواند یکی از موثرترین انواع نویسندگی آنلاین و محتوای دیجیتال باشد.
۹
وبلاگ، بهترین مکان نشر جستار در دنیای امروزی است. شبکه‌های اجتماعی بستر لازم برای نشر و مطالعۀ جستار را فراهم نمی‌کنند.
۱۰
در شبکه‌های اجتماعی فقط می‌توان تکه‌هایی از یک جستار را منتشر کرد.
۱۱
جستار بهترین فرم برای نویسنده‌های دوران شتاب‌زدگی و کمبود توجه است.
۱۲
مخاطب اینترنتی شاید حوصلۀ خواندن مقالات جدی را داشته نداشته باشد، اما به احتمال قوی به جستار روی خوشی نشان می‌دهد.
۱۳
جستار جای خوبی برای بازیگوشی‌های نویسنده است. بسیاری از فرم‌های دیگر نویسندگی را می‌توان در دل جستارها آزمود.
۱۴
نقل‌قول‌ها ماهی‌های دریای جستار هستند. مونتنی می‌گوید به خاطر اینکه خودم را بهتر بیان کنم از دیگران نقل‌قول می‌کنم.
۱۵
گزین‌گویه‌ها یکی از عوامل اصلی زیبایی جستارها هستند. پنداری با هر نقل قول، دیگر نویسنده‌ها را نیز در خلق جستار مشارکت می‌دهیم.
۱۶
بسیاری از جستارها در تحلیل و بررسی یک گزین‌گویۀ خاص شکل گرفته‌اند.
۱۷
در میان نویسندگان معاصر ایران جستارنویس کم داریم.
۱۸
برخی از مهم‌ترین و مشهورترین داستان‌نویس‌های دنیا، جستارنویس‌های خوبی نیز بود‌‌‌ه‌اند. ویکتور هوگو و امیل زولا و آلبر کامو سه تن از مهم‌ترین داستان‌نویس‌های فرانسه هستند که جستارهای تاریخ‌ساز و موفقی نیز نوشته‌اند.
۱۹
شاهرخ مسکوب و محمد قائد از بهترین جستارنویس‌های معاصر ایرانی هستند.
۲۰
نوشته‌های قائد، مصداق درخشان متون میان‌رشته‌ای‌اند. قائد با بهره‌گیری از علوم سیاسی و روانشناسی و ادبیات و تاریخ، بخشی از خواندنی‌ترین جستارهای فارسی را نوشته است.
۲۱
طنز ظریف و درخشان محمد قائد یکی از دلایل اصلی موفقیت جستارهای اوست.
۲۲
جستار، فرمی است که کنش‌گری را برای نویسنده تسهیل می‌کند.
۲۳
جستارنویس خنثی نیست.
۲۴
نویسنده‌ای که به سمت جستارنویسی می‌رود، نقش مهم و تاریخی نویسنده‌ها در رویدادهای اجتماعی را یادآوری می‌کند.
۲۵
ماریو بارگاس یوسا، رمان‌نویس نوبلیست، کماکان هر هفته در روزنامه‌های مهم جهان، جستاری در رابطه با رویدادهای روز می‌نویسد.
۲۶
جستار، بهترین گزینه برای نویسنده‌های تنوع‌طلب است. در هر جستار می‌توان به سراغ موضوع تازه‌ای رفت و الزامی به پیوستگی موضوعی تمام جستارهای یک نویسنده نیست.
۲۷
قلم جستارنویس با دائم‌نویسی و شاخک‌های تیز ورزیده‌تر می‌شود.
۲۸
ساده‌ترین و جزئی‌ترین موضوعات روزمره می‌تواند ایدۀ یک جستار خوب باشد.
۲۹
جستار برخلاف اغلب مقاله‌ها، نوعی اثر ادبی است و می‌تواند جزو آثار ماندگار باشد.
۳۰
جستارها غالباً تاریخ مصرف‌دار نیستند، آن‌ها را می‌توان محتوای سبز دانست.
۳۱
حتی جستارهای وابسته به رویدادها و اخبار نیز، به دلیل فرم هنرمندانه و ادبی‌شان بعدها می‌توانند به عنوان سند و اثری خواندنی مورد بحث و بررسی قرار گیرند.
۳۲
داریوش آشوری یکی از یادداشت‌های کوتاهش را جستارک نامیده بود. پس به نظر می‌رسد، جستار با توجه به ریشۀ لغوی آن که از جستجو و مکاشفه می‌آید، نمی‌تواند چندان کوتاه باشد.
۳۳
هر جستار حداقل باید ۱۰۰۰ کلمه باشد.
۳۴
جستار فرصت مناسبی برای آزمودن نظریات متهورانه و نو است. نطفۀ بسیاری از افکار بزرگ و تاثیرگذار، ابتدا در دل یک جستار بسته شده است.
۳۵
جستار می‌تواند حافظ ارتباط دائمی نویسنده با مخاطبانش باشد.
۳۶
بسیاری از جستارها می‌توانند در گفتگو با مخاطبان و ثبت و بررسی بازخوردهای آن‌ها شکل بگیرند. نسیم طالب برای آزمودن بسیاری از ایده‌هایش از بحث‌ها و جدل‌های توییتری بهره می‌گیرد.
۳۷
اینترنت با پویایی خود در زمینه مشارکت کاربران، یاری‌دهندۀ جستارنویس در نوشتن جستارهای چندبعدی و همه‌جانبه است.
۳۸
جستار، پویایی ذهن نویسنده را حفظ می‌کند. شاید مجال و آرامش نوشتن رمان و کتاب‌های بلند برای هر نویسنده‌ای فراهم نشود، اما جستار را می‌توان در دل تمام گرفتاری‌ها نیز به سامان رساند.
۳۹
جستار، آزمایشگاه ایده‌هاست.
۴۰
جستارنویسی یکی از بهترین روش‌ها برای برندسازی شخصی با نوشتن است.
۴۱
در جستار، نویسنده می‌تواند خودخواه باشد، دیوانگی کند، قربان صدقۀ خودش برود و کماکان توسط خواننده پذیرفته بشود.
۴۲
برای ترویج عقاید تازه و ارزشمند می‌توان به قالب جستار متوسل شود.
۴۳
می‌توان به صورت گروهی دربارۀ یک موضوع خاص به جستارنویسی پرداخت. مثلاً گروهی که دغدغۀ ترویج کتابخوانی دارند، جنبش جستارنویسیِ اهمیت کتاب را راه‌اندازی کنند.
۴۴
حتی فعالان و متخصصان دیگر حوزه‌ها هم می‌توانند در جستارنویسی طبع‌آزمایی کنند، تجربیات آن‌ها می‌تواند برگ برندۀ جستار آن‌ها باشد، و کمبود مهارت نویسندگی‌شان را تا حدی پوشش دهد.
۴۵
جستارنویسی، بهترین روش برای تفکر مکتوب است.
۴۶
جستارنویس باید به تفکر نقادانه و سنجشگرانه‌اندیشی مجهز باشد. وگرنه نتیجۀ کارش مملو از لفاظی خواهد بود.
۴۷
جستارنویسی، یکی از بهترین روش‌ها برای چشیدن طعم حقیقی نوشتن است.
۴۸
استعاره‌ها و تمثیل‌ها می‌توانند برگ برندۀ یک جستار خوب باشند.
۴۹
گاهی استعارۀ تازه، برای بنا کردن یک جستار تازه کافی است.
۵۰
تسلط کلامی و دامنۀ واژگان گسترده از مهم‌ترین دلایل موفقیت یک جستارنویس است.
۵۱
تبدیل جستارنویسی به یک حرفه، نیازمند سال‌ها کار منظم و بازاریابی از طریق محتواست.
۵۲
دنیای امروز بیش‌ازپیش به جستارنویس‌ها نیاز دارد. جستارنویس با ساده کردن مطالب پیچیده‌تر و رنگ‌آمیزی آن‌ها با فنون ادبی و هنری، به ترویجِ ایده‌های مهم در میان عموم مردم می‌کوشد.
۵۳
سادگی جستار به معنی بی‌مایگی آن نیست. توان جستارنویس در ساده‌سازی، از قدرت او در فهم چیزهای پیچیده نشئت می‌گیرد.
۵۴
بهترین ایده‌های جستارنویسی را می‌توان حین آزادنویسی آشکار کرد.
۵۵
جستارنویسی انگیزۀ نوشتن را در نویسنده حفظ می‌کند.
بخش مهمی از تاریخ جستارنویسی، خودِ جستارهایی‌ست در باب چیستیِ فرم جستار.
درباره لک‌لک بوک
طراحی و بهینه سازی | مجتمع ارتباطات نوین ایرانیان
ارسال دیدگاه