برای شروع بازیگری چه کتابی بخوانیم؟

نویسنده : مریم زراعتکار

شاید این روزها تبلیغات گسترده‌ی موسسه‌های بازیگری را دیده باشید. اگر علاقه‌مند به شروع فعالیت در این زمینه باشید، احتمالاً بارها از خود پرسیده‌اید که کدام موسسه و آموزش کدام استاد موثرتر است. یا به این مسئله فکر کرده‌اید که برای بازیگری چه تکنیک‌های باید بیاموزید و به چه توان‌مندی‌هایی نیاز دارید. آیا بازیگری یک هنر ذاتی است یا با کسب مهارت و تجربه می‌توان فن بازیگری را به دست آورد. در این یادداشت کتاب‌هایی را معرفی می‌کنیم که به مبانی اولیه‌ی بازیگری می‌پردازند و شناختی کلی از این حوزه به دست می‌دهند. اما باید تأکید کنیم که برای آموختن بازیگری هرگز به کتاب‌ها اکتفا نکنید. هیچ چیز بیشتر از تمرین، حرکت و تجربه شما را در بازیگری پیش نخواهد برد.

مبانی بازیگری
«ایرج افشاری» در کتابی جامع و مفصل به شرح مبانی بازیگری پرداخته است. در کتاب او با فهرستی طولانی برای تمام مسائلی که یک بازیگر با آن مواجه است، روبه‌رو می‌شویم. در کتاب «مبانی بازیگری»، پرسش اولیه این است که بازیگری چیست. پس از پرداختن به تعریفی کلی از منظر متخصصان و هنرمندان، به ابزارها، امکانات و دیگر عوامل مؤثر بر روند بازیگر شدن اشاره می‌کند. شاید بتوانیم بگوییم هر آن‌چه که یک فرد علاقه مند به بازیگری نیاز دارد بخواند، در همین کتاب گردآوری شده است. زبانی روان و ساده با اشاره به دیدگاه بازیگران و کارگردانان قدرتمند و صاحب سبک، «مبانی بازیگری» را به کتابی روان و در دسترس تبدیل کرده است. ایرج افشاری مسیر آغازین را در عنوان‌های متنوع این کتاب نشان می‌دهد و ادامه‌ی این مسیر، شروع تمرین‌های عملی و کسب مهارت و دانش بیشتر به عهده‌ی خواننده است. در این کتاب بر رساندن بازیگر به صفر بدن و ذهن تأکید می‌شود تا ابتدا با شناخت کامل نسبت به خود، فهم تفاوت حساسیت و احساس کردن و سپس شناخت نقش، به تکرار در اجرا نرسد و همواره از انجام عمل روی صحنه لذت ببرد.
ما این کتاب را به کسانی پیشنهاد می‌کنیم که لازم می‌دانند قدم‌های نخستین بازیگری را با شناختی کلی و نگاهی گسترده به معنا، ابزار، متدها و تمرین‌های عملی این حوزه بردارند.

بازیگری حرفه‌ای
«من می‌دانم که شما فداکار و مشتاقید؛ مشتاق آموختنید، مشتاق باور کردنید، مشتاقید که راهی بیابید تا هنری را که در درون خود حس می‌کنید به روی صحنه بیاورید. شما به درستی خواهان از خودگذشتگی هستید و فکر می‌کنید که فداکاری انتظار رفته، تسلیم شدن به اراده‌ی استادتان است. اما فداکاری طاقت فرساتری از شما انتظار می‌رود: شما باید از حس و درک عمومی خود پیروی کنید… این حس حقیقت‌جویی، این بی‌آلایشی، این احساس شگفت و مقدسی که در شما وجود دارد، آن چیزی است که زندگی تازه‌ای به تئاتر می‌دهد. چگونه می‌توانید این‌ها را به صحنه منتقل کنید؟» دیوید ممت در سال ۱۹۸۵ با بیان این جملات اشاره می‌کند این کتاب، بهترین کتاب بازیگری است که در طول بیست سال گذشته نوشته شده است. تأکید او بر این است که کتاب «بازیگری حرفه‌ای» سرانجام به فلسفه‌ای ساده در زمینهی بازیگری دست پیدا می‌کند: «همان‌طور باشید که آرزو دارید به نظر برسید.»
«ملیسا برودر»، «لی مایکل کان»، «مدالین اولنگ»، «اتانیل پولاک»، «رابرت پرویتو» و «اسکات زیگلر»، نویسندگان کتاب «بازیگری حرفه‌ای» هستند. آن‌ها بخش بزرگی از این کتاب را به یادداشت‌هایی اختصاص داده‌اند که از کارگاه‌های دیوید ممت در سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ جمع‌آوری کرده بودند.
«دیدن فردی که بدون توجه به ترس‌های درونی خویش بیشترین تلاشش را علیه موانع دشوار انجام می‌دهد، به تماشاگر امکان می‌دهد که نظیر همین توانایی را در درون خویش بشناسد». تأکید این کتاب بر آن است که بازیگران با پرورش روح انسانی درون خود، می‌توانند تئاتر را به مکانی تبدیل کنند که مردم برای دریافت حقیقت به آن‌جا رجوع کنند.

بازیگری سینما
«مایکل کین»، بازیگر سرشناس بریتانیایی که موفق شده جایزهی اسکار بازیگری را کسب کند، این کتاب را با توجه به تجربیات خود نوشته است. او در کتاب «بازیگری سینما» به اسرار بازیگری مقابل دوربین اشاره می‌کند و با دیدگاهی روانشناسانه به ایفای نقش می‌پردازد.
کین تجربه‌های خود را از طریق کلمات در این کتاب به خواننده منتقل می‌کند تا با ایجاد فضایی صمیمی و ملموس، نکات پراهمیت آموزشی را شفاف و قابل فهم کند. او از تعریف بازیگری سینما و ابزارهای مورد نیاز این حرفه آغاز می‌کند و در نهایت حتی به رابطه‌ی بین بازیگر و کارگردان نیز اشاره می‌کند تا هرآنچه که نیاز یک بازیگر برای تبدیل شدن به ستاره‌ی دنیای سینما و شروع بازیگری است، مطرح کرده باشد. مسیر تجربه‌ی «مایکل کین» و راهی که موفقیت آمیز طی کرده است، این باور را در ما ایجاد می‌کند که به توصیه‌ها و آموزش‌های او اعتماد کنیم. او مطالعه، تلاش مداوم و کسب تجربه را اصول اساسی بازیگری مقابل دوربین می‌شناسد.

هنر بازیگری
«راز بزرگی را با شما در میان می‌گذارم. هیچ بازیگری موفق تیست مگر این‌که در طول زندگانی‌اش، موفقیت را درون خود احساس کند. اگر احساس نکنید موفق هستید، هیچ پولی نمی‌تواند این احساس را به شما بدهد! هیچ تحسینی نمی‌تواند آن را به شما بدهد! هیچ نشانهی موفقیتی نمی‌تواند آن را به شما بدهد! این احساس، این اعتماد به نفسِ یک هنرمند یا بازیگر زن، باید به رغم هرچیزی، از درون خود او سرچشمه بگیرد. و همین اعتماد به نفس است که ما باید در وجود شما ایجادش کنیم. و هرگاه آن را در خود احساس کنید دیگر نیازی به من نخواهید داشت. شما به هیچ‌کس نیازی نخواهید داشت». این جملات استلا آدلر، بازیگر و آموزگار بزرگ بازیگری است. شیوهی آموزشی او که بازگشت به طبیعت خود و دیگران است، هنوز به طور جدی تدریس می‌شود. بسیار از بازیگران بزرگ آمریکا سال‌ها شاگرد آدلر بوده‌اند یا روش او را آموخته‌اند.
این کتاب ۲۲ کلاس آموزشی آدلر است که به جنبه‌های مهم آموزش مهارت بازیگری و شروع آن به صورت ذهنی و عملی پرداخته است. تفاوتی نمی‌کند که به بازیگری تئاتر علاقه‌مند باشید یا سینما؛ این کتابی است که می‌توانید برای شروع نگاهی متفاوت داشتن به جهان بازیگری از آن استفاده کنید.

آموزش بازیگری در قرن بیستم
«الیسون هوج» در این کتاب ۱۲ استاد بزرگ بازیگری قرن بیستم پس از استانیسلاوسکی را معرفی کرده است. او در هر فصل، روش‌های بازیگری یکی از آن‌ها را شرح داده است. هوج اشاره می‌کند استادانی که انتخاب کرده است، هم تکنیک آموزشی جدیدی را ابداع کرده‌اند و هم سازندهی برجسته‌ترین تولیدات تئاتری قرن بیستم بوده‌اند.
احتمالاً مطالعه‌ی عناوین این کتاب نظر علاقه‌مندان به هنر تئاتر را به مطالعه‌ی آن جلب می‌کند: «سیستم استانیسلاوسکی؛ راه‌های بازیگر»، «مه‌یرهولد و بیومکانیک»، «ژاک کوپو؛ در جست‌وجوی خلوص»، «میخائیل چخوف در تکنیک بازیگری؛ آیا دون کیشوت واقعی بود؟»، «برشت و آموزش بازیگری؛ از طرف چه کسی بازی می‌کنیم؟»، «جوان لیتل وود»، «استراسبرگ، آدلر و میسنر؛ بازیگری متد»، «جوزف چاکین و مفاهیم آموزش بازیگری؛ امکانات اجرای زمان حال»، «پیتر بروک؛ شفافیت و شبکه نامرئی»،‌ «تصور گروتفسکی از بازیگر؛ در جست و جوی ارتباط»، «آموزش با یوجینیو باربا؛ قواعد بازیگری، پیش بیانی و دمای شخصی» و «ولادیمیر استانیوسکی؛ گاردزینیتسا و بازیگر خلع سلاح شده».

۱۱۲ بازی برای بازیگران جوان
معلمان نمایش خلاق، مربیان بازیگری، کارگردانان خلاق و برگزارکنندگان کارگاه‌های مختلف در زمینه‌ی تئاتر، نیاز به بازی‌های نمایشی دارند تا هنرجویان مبتدی و حتی حرفه‌ای را به مشارکتی فعال در فعالیت‌های گروهی و شناختی مایل کنند. در زمینه‌ی بازی‌های نمایشی کتاب‌های متعدد و متنوعی منتشر شده است، اما آن‌چه از دید ما این کتاب را متمایز می‌کند، اهمیت دادن به گفت‌وگو و تأکید کردن بر درک و شناخت کامل نسبت به تمرین‌های عملی و میزان تأثیر آن‌ها است.
در این کتاب با زبانی آشنا می‌شویم که پرسش‌هایی مؤثر برای فعال کردن هنرجویان و بازیگران در اختیار مربی یا کارگردان قرار می‌دهد؛ پرسش‌هایی که به کمک آن هم خودش و هم بازیگرانش به درکی دقیق‌تر از فعالیتی که انجام می‌دهند و آگاهی از اثربخشی هر تمرین می‌رسند.

آغازگران بداهه
اهمیت بداهه در پرورش مهارت و قدرت بازیگری به اندازه‌ای است که تنها با رجوع به زندگی روزمره می‌توان به آن اشاره کرد. در وضعیت روزمره هرگز نمی‌توانیم تمام اتفاق‌ها را پیش بینی کنیم و اگر انسانی با وسواس فکری بیش از حد نباشیم، برای اغلب فعالیت‌هایمان به صورت بداهه رفتار می‌کنیم. در این کتاب «فیلیپ برناردی» بیش از ۹۰۰ تمرین بداهه پردازی در تئاتر معرفی می‌کند که به خصوص برای بازیگران و هنرجویان تازه کار و مربیانی که با این هنرجویان کارگاه و یا کلاس آموزشی دارند مناسب است. اما اگر بازیگران حرفه‌ای هستید نیز هرگز از اهمیت بداهه پردازی و قدرت جادویی آن در حفظ شور و انرژی درونی‌تان غافل نشوید. اگر بداهه پرداز قدرتمندی باشید، همواره از اجرا لذت می‌برید و تماشاگران را به وجد خواهید آورید.