زندگی و آثار جبار باغچه‌بان
نویسنده : تحریریه‌ی ایبنا
#میرزا_جبار_عسگرزاده معروف به #جبار_باغچه_بان در سال ۱۲۶۴ در ایروان پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان چشم به جهان گشود. جدش از مردم تبریز یا ارومیه بود. وی ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه‌ی اطفال» دایر کرد و به همین دلیل خود را باغچه‌بان نامید.
باغچه‌بان مدرسه‌ی ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های بسیار از جمله مخالفت دکتر محسنی، رئیس فرهنگ وقت در تبریز دایر کرد. این کلاس در کنار باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه‌ی انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
جبار باغچه‌بان؛ پدر ناشنوایان ایران
وی از سال ۱۳۰۷ خورشیدی با وجود دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید، آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.
باغچه‌بان در سال ۱۳۱۲ خورشیدی به تهران آمد و دبستان کرولال‌ها را تأسیس کرد. وی همچنین در سال ۱۳۱۲ دستگاهی اختراع کرد که کرولال‌ها از طریق دندان و حس استخوانی قادر به شنیدن می‌شدند. این دستگاه پس از تکمیل شدن به نام «تلفن گنگ» در اداره‌ی ثبت اختراعات به ثبت رسید.
میرزا جبار عسگرزاده در سال ۱۳۲۲ جمعیتی به نام جمعیت حمایت از کودکان کرولال تأسیس کرد. وی در سال ۱۳۲۳ برای مجله‌ای به نام «سخن» تقاضای امتیاز کرد، اما، چون پیش از این امتیاز مجله‌ای به همین نام صادر شده بود، امتیاز مجله‌ی «زبان» به نام او صادر شد و نخستین شماره‌ی آن در اول بهمن ۱۳۲۳ خورشیدی به چاپ رسید.
تألیف نخستین کتاب
باغچه‌بان ضمن تألیف نخستین کتابش «برنامه‌ی کار آموزگار» در سال ۱۳۰۲، به نوشتن کتاب «الفبای آسان» پرداخت که نخستین کتاب الفباآموز او محسوب می‌شود. جبار در این کتاب برای نخستین‌بار روش جدیدی را مطرح کرد که امروز آن‌را «روش ترکیبی» یا «روش آمیخته‌ی باغچه‌بان» می‌گویند. این روش نَه شیوه‌ی کلی (قیاسی) است که در مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم ایران به کار گرفته می‌شد و نَه شیوه‌ی تحلیلی (استقرایی) است که در مدارس جدید آن روزگار به‌کار می‌رفت.
جبار باغچه‌بان؛ پدر ناشنوایان ایران
وی، چون به صحت روش خود ایمان داشت در سال ۱۳۱۱ در شیراز «بازیچه‌ی الفبا» را ساخت و در تهران آن‌را از طریق نوشتن کتاب‌های «دستور تعلیم الفبا»، «الفبای سربازان»، «الفبای خودآموز برای سالمندان» و «اسرار تعلیم و تربیت یا اُصول تعلیم الفبا» به تکامل رساند که از عوامل مهم گسترش آموزش و پرورش به سبک نوین در ایران محسوب می‌شود و با وجود گذشت سال‌ها همچنان به عنوان مترقی‌ترین روش آموزشی در مدارس به‌ویژه کلاس‌های نهضت سوادآموزی و آموزش در مقطع دبستان در سراسر کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ادامه‌ی مسیر علم به روش باغچه‌بان
باغچه‌بان نخستین‌بار از سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۹، روش ابتکاری خود را به ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر از آموزگاران آموزش داد. روش ترکیبی وی، یک روش تجربی و ابتکاری بدون اقتباس از الگوهای خارجی است. به این ترتیب در سایه‌ی خدمات ارزنده‌ی جبار باغچه‌بان، تعلیم الفبا که کاری دشوار بود و همه از تدریس آن در کتاب اول دبستان روگردان بودند، درسی شیرین و آسان و ثمربخش شد.
به گفته‌ی جبار، تنها کسی که در آموزش الفبا روش داشت، خود او بود. وی این نکته را در مقاله‌ی علمی خودش با عنوان «متد باغچه‌بان و مأخذهای قوانین علمی آن» مطرح کرد که در دی‌ماه ۱۳۳۳ در روزنامه «سپیده فردا» چاپ شد: «اغلب از آن‌ها گمان می‌کنند که کتاب اول را که درس می‌دهند، متد است، ولی این‌طور نیست. متد یک موضوعی است که در آن از چگونگی تطبیق عمل با قانون طبیعی آن بحث می‌شود و آموزگار باید آن‌را تحصیل کند.
«در دبستان‌های ما، متدی در کار نیست و اغلب از آموزگاران از چگونگی انجام کار خود بی‌خبر هستند و نمی‌دانند کاری که می‌کنند، صحیح است یا نیست و آنچه در کار است بی‌اُصولی و سلیقه کورکورانه اشخاص است که موجب عدم رضایت مردم و مدیران مدارس و روسای دوائر فرهنگ و بالاخره خود وزارت فرهنگ می‌گردد.»
باغچه‌بان در ادامه‌ی این مقاله نوشته است: «من با همه گرفتاری‌هایی که دارم، محض مبارزه با این بی‌اصولی‌ها به نوشتن این مقالات مبادرت کرده‌ام و امیدوارم با نشان دادن مأخذهای قوانین علمی و طبیعی متد خود و طرز تطبیق این قوانین در تدریس الفبا، بتوانم به علاقمندان تعالیم ابتدایی راه صحیح را نشان دهم... اگر در دبستان‌ها متد و اصول صحیحی در کار بود و از اجرای صحیح قوانین آموزش ممانعت نمی‌شد، کودک نَه فقط در دبستان رفوزه نمی‌شد بلکه نوشتن و خواندن را بدون حس رنج مانند زبان محیط خود به طور خودیاب می‌آموخت. پس متد تدریس عبارت از ارائه آن عمل صحیحی است که موجبات خودیابی و خودآموزی کودکان را فراهم می‌سازد.»
از انتشار نشریات فکاهی تا اختراع تلفن گُنگ
انتشار نشریات فکاهی، روش جدید برای آموزش الفبا، پایه‌گذاری ادبیات نمایشی کودکان، آغاز تعلیم به کودکان کرولال، الفبای گویای باغچه‌بان، تأسیس نخستین کودکستان در شیراز، تألیف نخستین نمایشنامه ویژه کودکان ایران، پایه‌گذاری آموزش ناشنوایان در ایران، اختراع تلفن گنگ یا گوشی استخوانی، روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان، آموزش روش حساب ذهنی به ناشنوایان، گاهنجار (گاه‌نما) وسیله‌ای برای نشان دادن پستی و بلندی‌های اقیانوس‌ها روی نقشه به کودکان و الفبای گویا از جمله مهم‌ترین ابتکارات علمی جبار باغچه‌بان است.
میرزا جبار عسکرزاده (باغچه‌بان) در روز چهارم آذرماه ۱۳۴۵ در سن ۸۱ سالگی چشم از جهان فروبست.
آثار ماندگار از پدر ناشنوایان ایران
برنامه‌ی کار آموزگار، ۱۳۰۲
الفبای آسان، ۱۳۰۳
الفبای دستی مخصوص ناشنوایان، ۱۳۰۳
خانم خزوک، ۱۳۰۷
زندگی کودکان، ۱۳۰۸
گرگ و چوپان، ۱۳۰۸
پیر و ترب، ۱۳۱۱
بازیچه دانش، ۱۳۱۱
دستور تعلیم الفبا، ۱۳۱۴
تهران، دبستان ناشنوایان، ۱۳۱۹
علم آموزش برای دانشسراها، ۱۳۲۰
بادکنک، ۱۳۲۴
الفبای خودآموز برای سالمندان، ۱۳۲۶
پروانه‌نین کتابی، ۱۳۲۶
الفبا، ۱۳۲۷
اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا، ۱۳۲۷
الفبای گویا، ۱۳۲۹
برنامه‌ی یک‌ساله، ۱۳۲۹
کتاب اول ابتدایی، ۱۳۳۰
حساب، ۱۳۳۴
کتاب اول ابتدایی، ۱۳۳۵
آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی، ۱۳۳۶
درخت مروارید، ۱۳۳۷
خیام آذری، ۱۳۳۷
رباعیات باغچه‌بان، ۱۳۳۷
روش آموزش کر و لال‌ها، ۱۳۴۳
من هم در دنیا آرزو دارم، ۱۳۴۵
بابا برفی، ۱۳۴۶
عروسان کوه، ۱۳۴۷
زندگینامه باغچه‌بان به قلم خودش، ۱۳۵۶
شب به سر رسید، ۱۳۷۳
کبوتر من، ۱۳۷۳
درباره لک‌لک بوک
طراحی و بهینه سازی | مجتمع ارتباطات نوین ایرانیان
ارسال دیدگاه