رومن رولان و محمود اعتمادزاده هر دو صلح‌طلب بودند

شب گذشته، شبی دیگر از شب‌های مجله بخارا به یادبود #رومن_رولان نویسنده‌ی فرانسوی و #محمود_اعتمادزاده، م.ا. #به_‌آذین، مترجم و نویسنده‌ی معاصر، در خانه‌ی اندیشمندان ایران برگزار شد.
محمد روشن، پیشکسوت استادان ادبیات فارسی، با اعلام این که به زعم من محمود اعتمادزاده یکی از برترین نویسندگان و مترجمان معاصر است، گفت:

باید اذعان کنم به‌آذین در میان نام‌هایی که همواره ستودنیست قرار دارد و هنر فارسی‌دانی و اصالت او در کار ترجمه ارجمند است، ترجمه‌های به آذین از نمونه‌های خوب متن در زبان فارسی با زبانی درست و اصولی رعایت شده است.

وی با نام بردن از آثار به‌آذین ادامه داد:

آثار و ترجمه‌های او اصیل و بدیع و تازه است و برای من که با زبان بیگانه ناآشنا بودم، در آن دوره چون آب حیات بود.

روشن با بازگو کردن زندگی دکتر اعتماد زاده ادامه داد:

آغاز فعالیت ادبی به آذین ۱۳۲۰ با انتشار داستان‌های کوتاهش است و در ادامه با ترجمه‌هایی از بالزاک شلوخوف و دیگر نویسندگان کار ترجمه را به عهده گرفت، نخستین کتاب او به نام داستان‌های پراکنده در همین سال به چاپ رسید، او در عرصه نمایشنامه نویسی هم کارآزموده و برای تأمین گذران زندگی ترجمه می‌کرد.

خسرو باقری، استاد فلسفه دانشگاه تهران، دیگر سخنران این نشست، با اشاره به آثار به آذین گفت:

بدون تردید رولان در تربیت اجتماعی ایران نقش بسزایی ایفا کرده است.


باقری با بیان بخشی از زندگینامه رولان ادامه داد:

او انقلاب فرانسه را دوست داشت و می‌خواست تاریخ انقلاب را مکتوب کند، بخش مهمی از نمایشنامه‌های او به این منظور نوشته شد، قهرمانانی که رنج را به جان می‌خرند و ایستادگی می‌کنند، رولان رنج مردم را می‌دید و به نجات می‌اندیشید.

وی افزود:

در کتاب ژان کریستوف او نقش یک صلح طلب را به عهده دارد و در تلاطم انقلاب به ارزش هنر و زندگی هنری می‌اندیشد، رولان شخصیت جنگ‌ستیزی داشت که از نخبگان جهان خواست برای نجات مردم جهان در جنگ جهانی کاری کنند.

باقری به تفکر سیاسی رولان اشاره و بیان کرد:

او نظریه پرداز تئاتر سوسیالیستی شد و وقتی شب سیاه فاشیسم اروپا را درنوردید و هیتلر فرانکو و موسیلینی حاکم شدند، روش سوم تلاش کرد با اهدای نشان گوته او را مجذوب کند اما رولان مدال گوته را نپذیرفت و گفت: «با همه احترامی که برای سرزمین بتهوون، گوته، دکارت و دیگر اندیشمندان آلمانی قائل هستم، نمی‌توانم این مدال را از حکومتی که با آزادی مردم کنار نمی‌آید بپذیرم.»

باقری در ادامه با خواندن بخش‌هایی از آثار رویان گفت:

بانگ بلند این انسان‌دوست در پایان مقدمه ژان کریستف هنوز طنین‌انداز است: «بمیریم تا از نو زاده شویم.»

کامران پورصفر، تاریخ نگار، دیگر سخنران این مراسم بود، او درباره رولان گفت:

او صلح را وظیفه همه مردم می‌دانست رولان فرزند فرانسه است مردی که آموزگار ما و البته فرزند گروهی است که بیشتر از هرکسی در تمام دوره‌های جهان انسان کشته است.

پورصفر، با اشاره به قیام‌های خونین در دوره‌های زندگی رولان افزود:

به یقین که این کارها اعتراض رولان را می‌طلبید اما جنگ‌خواهان به او گفتند دن کیشوت! اما حقیقت طرف رولان بود. او به دوست خود در آلمان نامه می‌نویسد و آتش زدن شهر روور را تقبیح می‌کند اما پس از او هافمن این کار را در نامه‌ای تکذیب کرده و منکر می‌شود.

وی ادامه داد:

رولان سوسیالیست بود اما هرگز کمونیست نشد، به صلح عشق می‌ورزید و معتقد بود درست است که این نوزاد روی خون نشسته اما آینده جهان در اختیار سوسیالیسم است. پس از جنگ جهانی دوم دولت‌های بسیاری خواستند برای رولان و صلح‌طلبی او رقیب‌تراشی کنند اما #هانا_آرنت و #جورج_اورول که از این افراد بودند، هر دو به گونه‌ای از جنگ حمایت می‌کردند.

کوروش تیموری‌فر، ادیب و تاریخ‌دان، دیگر سخنران این برنامه، درباره نمایش‌نامه‌های رولان گفت:

او معتقد بود ما باید قبل از همه آفریده‌های انسان برای تئاتر ارزش قائل باشیم و به این دلیل به سمت تئاتر می‌رود حدود ۱۰ نمایشنامه نوشته که ۸ مورد آن منتشر شده است، در فرانسه تئاتر مردم به دست رولان راه می‌افتد درگیری‌های زیادی با دولت ارتجاعی آن زمان ایجاد می‌کند و دولت با دست انداختن روی این کانون می‌خواهد آن را به دست بیاورد اما موفق نمی‌شود.

وی افزود:

رولان معتقد بود مردم می‌توانند از زیبایی بگذرند اما از حقیقت نمی‌گذرند و اشکال تئاتر بورژوازی در دولت بورژوا این است که نمایش از معنا تهی می‌شود.

تیموری‌فر ادامه داد:

هنر تئاتر نزد رولان چند ویژگی دارد، تئاتر مردمی باید برای مردم زحمتکش نوشته و برای آن‌ها اجرا شود. او معتقد است نمایشنامه‌های تولستوی با این‌که قدرتمند است رنج زیادی دارد و مردم زحمتکش نباید آن را ببینند، چرا که ملودرام‌های سوزناک، زندگی سخت آن‌ها را با غم و رنج همراه می‌کند. او معتقد بود باید روحیه مردم را تقویت کنیم و آن‌ها را تهییج کنیم تا هدایت شوند و فکر کنند.

این استاد اضافه کرد:

به عقیده رولان، تئاتر باید روشنی‌بخش باشد و نمایشنامه‌نویس باید رنج مردم را بشناسند. خیر مردم در این است که اندیشه‌هایشان تقویت شود و آموزش اخلاق را نیاز ندارند زیرا بدجنسی‌هایشان نتیجه بی اخلاقی نیست، نتیجه ساده لوحی است. رولان معتقد بود مردم نیروی عظیم پیش‌برنده تاریخ هستند و ما باید راهی بیابیم که واحدهای نیرو جهان را پیش ببریم.

طلیعه حسنی، فعال حقوق زنان، دیگر سخنران این مراسم درباره حضور زنان در آثار رولان، گفت:

باید توجه کنیم در آن دوره که فرانسه که مدعی آزادی است توانایی زنان و حضور آن‌ها نادیده گرفته می‌شود. رولان مردان را مسئول تمامی این مسائل می‌داند چرا که معتقدند زن نباید به صرف زن بودن، مورد توجه قرار گیرد بلکه بر اساس توانایی‌هایش تجلیل شود.

وی افزود:

در نظر رولان زن حتی اگر به دام مرد افتاده باشد، اسیری است که از مقاومت روی برنگردانده و این کار ممکن نیست جز با مبارزه علیه جنگ، ابتذال، دروغگویی و خودخواهی و مسائلی از این دست. او رفتارهای زن‌گرایانه کور را در رودررویی زنان بورژوا و زنان زحمتکش در جامعه فرانسه می‌داند و جان شیفته نتیجه ۱۰ سال کار نویسنده در دورانی عجیب است که نیروی ویرانگر فاشیست در حال سربرآوردن در اروپاست.

وی ادامه داد:

واقعیت اجتماعی در رمان‌های رولان از واقعیات نشأت می‌گیرد که ضدجنگ است. رمان آنچه زیبا و انسانی است را تصویر می‌کند آن‌چه انسان را از حیوان تمیز می‌دهد و این آگاهی به عقیده رولان بر دوش انسان درستکار است، از این رو نباید از عمل سر باز زد و اقدام برای ایجاد تغییر و ساختن رویای بشر پرداخت پاداشی جز رفاه سعادت برای انسان‌ها ندارد.

در پایان این نشست کاوه اعتمادزاده با اعلام آغاز به کار کانال تلگرامی «سپهر به‌آذین» از حضران خواست مطالب مربوط به پدرش را برای انتشار در اختیار آن کانال قرار بدهند. تا روابط فرهنگ امروز با به‌آذین معرفی شود و شکل بگیرد.
#محمدرضا_شفیعی_کدکنی، مهمان ویژه این نشست بود.