شورانگیزترین ترانه‌های شاعر عشق و آزادی/نزار و رسوایی سازشگران

به گزارش خبرنگار مهر، نشر ایهام کتاب «دوستت دارم امضای من است» شامل شورانگیزترین ترانه‌های نزار قبانی را با ترجمه اصغر علی کرمی، در شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۵۴ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان منتشر کرد. این کتاب مجموعاً شامل ترجمه ۹ شعر عاشقانه از نزار قبانی است که همگی پیشتر توسط خوانندگان مشهور عرب از جمله عبدالحلیم حافظ، اجرا نیز شده‌اند.

اعراب در طول تاریخ تمدن‌شان شاعران شگفت انگیزی داشته‌اند. در دوره‌ای که اکنون از آن با عنوان جاهلیت یاد می‌کنیم شاعر کاهنی بود که با کلمات معجزه می‌کرد و روایت‌های حیرت انگیزی از شیوه شاعری در آن دوران وجود دارد. شعر در خون آنان بود و جملگی مثلاً در حرکت کردن خود شعر نیز می‌سرودند. اشعار آنان حتی آنها که از نظر مفهوم سطح نازلی دارد از نظر زیبایی شناسی در اوج است. به همین دلیل نیز این بیت سعدی علیه رحمه بدل به ضرب المثل شد که: «اشتر به شعر عرب در حالت است و طرب * گر ذوق نیست ترا کژ طبع جانوری».

امرؤالقیس، اعشی، نابغه ذبیانی، زهیر بن أبی سلمی، عبید بن ابرص، عمرو بن کلثوم التغلبی، لبید بن أبی ربیعه عامری، حسان بن ثابت (شاعری که به با قصاید خود به دفاع از پیغمبر پرداخت) و… هرکدام اکنون نام‌های بزرگی در تاریخ ادبیات جهان هستند. تواریخ رسمی ادبیات عرب می‌گویند که شعر در خون این شاعران بود و آنقدر جایگاه والایی داشتند که در هجوم قبایل به همدیگر هیچگاه اموال شاعران مورد دستبرد قرار نمی‌گرفت، چرا که می‌ترسیدند مورد هجو شاعران قرار بگیرند. هجویه‌ها نیز در عرب سنت دیرپایی داشتند و حتی سران قبایل در عرب جاهلی نیز از هجو شدن می‌ترسیدند. اگر شاعری کسی را هجو می‌کرد، این ننگ تا آخر عمر روی آن شخص می‌ماند و او حاضر بود تمام هستی و اموال خود را بدهد تا شاعر آن هجویه را از روی‌اش بردارد.

با توجه به غنای کلمه در عرب جاهلی شاید بتوان به این نکته هم پی برد که چرا خداوند متعال معجزه پیغمبر مکرم اسلام را نیز در کلمه قرار داد. قرآن کریم، شعر نیست اما از هر شعری به لحاظ زیبایی شناسی و ساختار، زیباتر و برتر است و محتوا که جای خود را دارد.

نزار قبانی، ادامه دهنده سنت شعر عرب است. اشعار او هم به لحاظ محتوا و هم از نظر زیبایی شناسی کلمات در اوج قرار دارند. نگاه او به زن و عشق نیز نگاه ویژه‌ای است. بر خلاف شعرای تاریخ ادبیات ایران که نگاه و رویکردشان به عشق و زن، انتزاعی و استعاری است. زن در شعر نزار قبانی، موجودی است که گوشت و پوست و خون دارد و صاحب تفکر و ایده است. همین نوع نگاه به عشق و زن هم باعث شده تا نزار شورانگیزترین اشعار را درباره وطن عربی و فلسطین هم بسراید.
نگاه دقیق و عینی نزار به عشق و در ادامه آن به وطن باعث شده تا اشعارش رسوا کننده سازشگران عربی باشد که ملت عرب را در پیمان‌های مختلف به اسراییل و آمریکا فروختند. فلسطین برای او جزیی از وطن است و او همان نگاه لطیف به عشق را به فلسطین و وطن عربی هم دارد.

بنابراین برای درک هرچه بهتر اشعار سیاسی نزار باید ابتدا اشعار عاشقانه و نگاه او به عشق و زن را درک کرد.
در دهه‌های پیش بیشتر اشعار سیاسی نزار قبانی ترجمه شده بود و غزل‌ها و ترانه‌های عاشقانه‌اش کمتر مورد توجه مترجمان قرار داشت. اصغر علی کرمی بیشتر تلاش خود در ترجمه را روی برگردان اشعار عاشقانه نزار قبانی گذاشته و تاکنون ۶ عنوان کتاب از این آثار را منتشر کرده است که «دوستت دارم امضای من است» آخرین آنهاست. مترجم در برگردان فضای عاشقانه و نگاه نزار قبانی دقت نظر خوبی داشته است و برخی از آثار این کتاب نیز منظوم ترجمه شده‌اند. می‌توان گفت که تا حد زیادی لطافت نگاه عاشقانه نزار قبانی به ترجمه فارسی نیز راه یافته است. راقم این سطور امیدوار است که این مترجم در ادامه ترجمه آثار نزار قبانی به ترجمه اشعار سیاسی این شاعر برجسته سوری نیز اقدام کند.